Dadelpalm knopt na 2000 jaar in Ketura

Het heeft vijf bladeren, staat 35 cm hoog en kreeg de bijnaam Methusalem. Het zier eruit als een gewone dadelpalm zaailing, maar voor de UCLA-opgeleide plantkundige Elaine Solowey, is het een stuk geschiedenis dat terug is het leven werd gebracht.

De zaailing die geplant is op 25 Januari 2005 in de zwarte pot in Solowey's kwekerij op de kibboets Ketura in de Arava woestijn is 2000 jaar oud - meer dan tweemaal zo oud als de 900-jaar-oude bijbelse figuur die zijn naam aan de jonge boom leende. Het is het oudste zaad, ooit bekend, dat een levensvatbare jonge boom heeft voorgebracht.

Het zaad waaruit Methusalem werd gekweekt, werd tijdens archeologische opgravingen bij het paleis van Koning Herodus op de berg Masada dichtbij de Dode Zee ontdekt. De ouderdom is door koolstofdatering bevestigd. De wetenschappers hopen dat de unieke zaailing uiteindelijk essentiële aanwijzingen aan de geneeskrachtige eigenschappen van het fruit van de Judea dadelpalm, die lang verondersteld werd uitgestorven te zijn, zal geven.

Solowey, afkomstig uit San Joaquin (de Provincie van Fresno), onderwijst aan het Arava Instituut voor Milieustudies in Kibboets Ketura, waar zij meer dan 100 zeldzame of bijna-uitgestorven soorten terug tot leven heeft gebracht, als deel van een 10 jarig project om planten en kruiden die als oude geneesmiddelen werden gebruikt, te bestuderen.

In samenwerking met het Louis L. Borick Natuurgeneeskundig Centrum van het Hadassah ziekenhuis in Jeruzalem, dat zo genoemd is ter ere van zijn in Zuidelijk Californië gebaseerde weldoener, kweekt Solowey planten en kruiden die in Tibetaanse, Chinese en bijbelse geneeskunde werden gebruikt, evenals traditionele volksremedies van andere culturen, om te zien of hun doeltreffendheid wetenschappelijk kan worden bewezen. In experimenten die door bijvoorbeeld de Dalai Lama worden geprijst, heeft de manager van het Borick Centrum, Sarah Sallon aangetoond dat oude Tibetaanse geneesmiddelen voor hart en aderziektes werkelijk werken.

San Fransico Chronicle, een leidend dagblad in Californië (V.S.) kreeg de primeur van het bekijken van de historisch zaailing, die ongeveer vier weken na het planten ontsproot. De zaailing had zes bladeren, maar één is er verwijderd voor DNA onderzoek zodat de wetenschappers meer kunnen leren over zijn verwantschap met zijn hedendaagse neven.

De Judea dadel werd in de Bijbel, Koran en oude literatuur voor zijn diverse gaven beschreven - van afrodisiacum tot contraceptief - en als behandeling voor een breed veld van ziekten met inbegrip van kanker, malaria en kiespijn.

Voor Christenen is de palm een symbool van vrede, verbonden met de intocht van Jezus in Jeruzalem. De oude Hebreeërs noemden de dadelpalm de "boom van het leven" wegens de proteïne in zijn fruit en de schaduw die door zijn lange bladertakken wordt gegeven. De Arabieren zeiden dat er net zoveel gebruiken voor de dadelpalm waren als dagen in het jaar.

Griekse architecten modelleerden hun Ionische kolommen op de hoge, dunne stam van de boom en krullende, dikke top. De Romeinen noemden het Phoenix dactylifera - "dadel-dragende Phoenix" - omdat de boom nooit stierf en herboren leek te zijn in de woestijn waar al ander planten om het leven kwamen.

Nu hebben Solowey en haar collega's deze Phoenix van de woestijn tot leven terug gebracht na 2000 jaar.

De oude zaden werden 30 jaar geleden gevonden tijdens archeologische opgravingen op de Masadaberg, aan de Dode Zee waar Koning Herodus zijn spectaculaire paleis bouwde. Toen de Romeinen Palestina veroverden en de tempel in Jeruzalem vernielden, was Masada het laatste houvast van een kleine groep van Joodse rebellen die voor verscheidene jaren tegen drie Romeinse legioenen standhielden, voor het begaan van een massazelfmoord in 73CE.

De archeoloog Ehud Netzer vond de zaden, die door de Afdeling van botanische archeologie aan de Universiteit van Bar-Ilan in Israël werden geïdentificeerd. Daarna werden zij opgeslagen en bleven 30 jaar liggen tot Sallon over de opslagplaats hoorde.

"Toen wij vroegen of wij konden proberen wat van hen te kweken, zeiden zij, 'u bent gek', maar zij gaven ons drie zaden", zei zij.

Sallon nam de zaden mee naar Solowey, die meer dan 3000 dadelpalmen en zeldzaamheden, zoals bomen die geurige wierook produceren en mirre, heeft gecultiveerd. Solowey geeft toe dat zij sceptisch was over de kansen op succes met dit project.

"Toen ik de zaden van Sarah ontving dacht ik dat de kansen van succes van dit experiment minder dan nul was", zei Solowey, de kostbare zaailing vertroetelend in een speciaal in quarantaine gehouden afdeling van haar kwekerij op de kibboets. "Maar Dr. Sallon drong er op aan en ik nam dit zeer serieus. Lotus zaden meer dan 1000 jaar oud zijn ontsproten, en ik realiseerde dat niemand ook nooit gelijkwaardig werk met dadels had gedaan, zo waarom het niet ons beste schot geven - en wij werden beloond".

De drie zaden waren lang en dun, grijs-bruin in kleur. Solowey weekte hen in warm water en voegde gibberellisch zuur toe, een sterk groeihormoon dat wordt gebruikt om ontkieming te veroorzaken in onwillige zaden. Daarna voegde zij een speciaal wortel schietend hormoon voor houtachtige planten toe, genaamd T8, en een enzyme-rijke meststof om het natuurlijke voedsel erin aan te vullen. Zij plantte het zaad daarna in steriele pot grond op het Joodse feest van de bomen (Tu Bishvat), dat dit jaar op 25 Januari viel.

Solowey plaatste de potten in haar kwekerij en besteedde voor een maand elke dag aandacht aan hen, niet verwachtend dat er iets zou gebeuren.

"Tot mijn grote verbazing kwam er een kleine kleine dadelspruit op na vijf weken", zegt zij. "Deze was bleek, bijna witachtig groen. De eerste twee bladeren hadden een abnormaal aanzien. Zij waren zeer vlak en zeer bleek. Het derde blad begon de gestreeptheid van een normale dadel plant te krijgen. Nu ziet het er volkomen normaal uit voor mij".

"Het enige verschil tussen deze dadel zaailing en elke andere dadel zaailing die ik heb zien uitkomen, is de lengte van het derde blad. Dit is zeer ongebruikelijk", zegt zij, wijzend op één zeer lang, dun blad dat uit de pot kwam.

"Het is zeker het oudste bomenzaad dat ooit ontsproten is. Tarwe zaden van de graven van faraohs zijn ontsproten, maar geen van de planten heeft zeer lang voortbestaan. Vóór dit was het oudste gekweekte zaad een lotusbloem uit China, dat 1200 jaar oud was", zegt zij. "Ik ben zeer opgewonden. Ik had niet verwacht dat er iets zou gebeuren. Ik ben werkelijk geinteresseerd om uit te vinden wat het DNA onderzoek gaat aanwijzen. Ik weet dat dadel zaden gedurende verscheidene decennia levend kunnen blijven. Om te weten dat zij gedurende millennia levend kunnen blijven is verbazingwekkend".

De dadelpalmen zijn of mannelijk of vrouwelijk, maar het is te vroeg om het geslacht van Methusalem te weten. Normaal beginnen vrouwelijke bomen na ongeveer vijf jaar fruit te dragen.

"Wij moeten te weten komen waar wij de zaailing kunnen plaatsen zodat het kan volgroeien tot rijpheid. Dan zullen wij hopen dat Methusalem groeit en bloeit zodat wij te weten kunnen komen of de zaailing mannelijk of vrouwelijk is en dan hebben wij uitlopers en zaden zodat wij het verspreiden kunnen. Het is zeer opwindend om te denken dat we misschien ooit 2000-jaar-oude dadel kunnen eten, maar er is een 50 procent kans dat het een mannetje is, waarbij in dat geval niets zal gebeuren", zegt zij.

Sallon is als kinderarts en gastroenterologist (specialist in maag en darm ziekten) opgeleid en heeft eens met Moeder Teresa bij de Zusters van Liefdadigheid van het weeshuis in Calcutta gewerkt. Zij richtte 10 jaar geleden het Louis L. Borick Natuurgeneeskundig Centrum op en is een werelbekende deskundige op het medische gebied van planten. "Het is zeer merkwaardig dit zaad te zien groeien, om het uit de grond te zien komen na 2000 jaar. Het is een zeer ontroerend en opwindend ogenblik", zegt zij.

De twee onderzoekers hopen dat de herboren boom waardevolle informatie zal verstrekken over de economie van Judea en de maatschappij in de tijd van Jezus.

Toen het zaad ontsproot, werden zaadmonsters die op dezelfde opslagplaats op Massada waren opgegraven naar de Universiteit van Zürich verstuurd om ze te dateren met radioactieve koolstof. De resultaten tonen dat de monsters 2000 jaar oud zijn, plus of minus een foutenmarge van 50 jaar, die hen tijdens of vlak vóór de Masada opstand plaatsen.

"Misschien zat één van onze voorvaderen daar op de kantelen van Masada zijn dadels te eten terwijl de Romeinse legers voorbereidingen troffen voor de laatste belegering, misschien nonchalant een pit uitspugend", zegt Sallon. "Twee duizend jaar later, zit ik hier in Kibboets Ketura en groeit het".

Het zesde blad is naar het Volcani Centrum, Israël's landbouw onderzoekinstituut verzonden, voor DNA onderzoek door dadelpalm deskundige Yuval Cohen.

"Ik vind het opmerkelijk", zegt Cohen. Twee duizend jaar geleden, tijdens het Romeinse Rijk, was Israël bekend voor de goede kwaliteit van zijn dadels. Zij waren beroemd door heel het Romeinse Rijk. Maar dadel kweken als een commercieel fruit export werd aan het eind van 70 CE geeindigd, toen de Tweede Tempel door de Romeinen werd vernietigd. Vanaf dat tijdstip is de traditie verloren gegaan.

"Het is een interessante vraag hoe de dadels eruit zagen. Wij hopen langs genetische analyse meer over het karakter van de oude dadel bevolking te kunnen leren".

Toen de Romeinen het oude Judea binnenvielen, bedekten dichte dadelpalm bossen tot 25 meter hoog en 11 kilometer breed, de Jordaanvallei van het Meer van Galilea in het noorden tot aan de oevers van de Dode Zee in het zuiden. De boom bepaalde zó de lokale economie dat Keizer Vespasianus de verovering vierde door het munten van de "Judea Capta", een speciaal bronzen muntstuk dat de Joodse staat als een huilende vrouw onder een dadelpalm toonde.

Er is niets van die geweldige bossen overgebleven. De dadelpalmen in modern Israël werden hoofdzakelijk uit Californië ingevoerd. De oude Judea dadel, vermaard voor zijn sappigheid en bekend voor zijn vele geneeskrachtige eigenschappen, is in de geschiedenis veloren gegaan.